تکنولوژی چگونه زندگی مسلمانان را تحت تاثیر قرار داده است؟

گرچه تکنولوژی بر جنبه های مختلف زندگی روزمره تاثیرگذار بوده و هشدارها و مباحث زیادی در میان مسلمانان برای بایدها و نبایدهای ورود آن به سبک زندگی مطرح شده اما برخی متخصصان امر معتقدند بهره برداری از تکنولوژی های نوین یک پیشرفت طبیعی برای تسهیل انجام امور مذهبی است و اصول اعمال مذهبی اسلام در طی سالیان تغییری نکرده است.

آتلانتیک نوشت: در روز جمعه گذشته مسلمانان سراسر جهان برای گرامیداشت عید قربان، بنابر سنت اسلامی آداب قربانی را به جا آوردند. در برخی از کشورها همچون پاکستان، یمن و افغانستان دامی که برای قربانی در نظرگرفته می شود -معمولا گوسفند اما برخی بز، گاو و حتی شتر نیز قربانی می کنند- مستقیما از پرورش دهنده آن خریداری می شود. اما در نقاط دیگری از جهان اسلام این چنین نیست.

بسیاری از کشورهای خاورمیانه بیشتر دام های مورد نیاز برای عید قربان را از کشورهایی همچون سومالی، هندوستان، رومانی و حتی استرالیا وارد می کنند. حتی برای عید قربان امسال، به دلیل مناقشات سیاسی مابین قطر و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس که منجر به بسته شدن راه های زمینی قطر گردیده، تعداد ۱۲۵۰۰ راس گوسفند سوری از طریق حمل و نقل هوایی از لبنان به قطر منتقل شد.

در دوبی اگر شما بخواهید یک گوساله استرالیایی ذبح کنید، لازم نیست تمام اوقات بعدازظهر خود را برای یافتن آن صرف کنید، زیرا یک شرکت کویتی اپلیکیشنی با نام «المواشی» ابداع کرده که شما را قادر می سازد به صورت آنلاین هر تعداد دام زنده که تمایل دارید خریداری نمایید، کشتارگاه آن را انتخاب کنید، و چگونگی تقسیم آن را انتخاب نمایید. در خارج از ایام پرمشغله عید، از طریق این اپلیکیشن می توانید سفارش گوشت خود را درب منزل تحویل بگیرید.

اما المواشی تنها اپلیکیشنی نیست که به مسلمانان برای انجام فرایض مذهبی کمک می کند. اپلیکیشن هایی وجود دارد که زمان اقامه نماز را محاسبه می کند و نزدیک شدن آن را اطلاع می دهد. اپلیکیشن های زیادی وجود دارد که جهت قبله را مشخص می کند. دو اپلیکیشن با نام های ذبیحه و یلپ ویژه غذای حلال هستند. صدها اپلیکیشن قرآنی با ترجمه، ضبط صدا و بازی های متنوع به کاربران کمک می کنند که به حفظ قرآن کریم بپردازند.

شبکه های اجتماعی، فورم ها و اپلیکیشن های پیام رسان این امکان را برای مسلمانان فراهم کرده اند که با یکدیگر در ارتباط باشند و اطلاعات خود درباره اسلام را با غیرمسلمانان به اشتراک بگذارند. شبکه جهانی اینترنت نیز مقصد محبوبی برای مومنانی است که به دنبال رهنمودهای علمای اسلامی درباره نکات ظریف تر زندگی مذهبی در دنیای مدرن هستند. در پاسخ به این سوال که آیا می توان قرآن را از روی گوشی موبایل یا لپ تاپ روخوانی کرد، یکی از علمای امارات متحده عربی فتوا داده است: بله، اما روخوانی از نسخه چاپی و حفظ کردن قرآن بهتر است. در پاسخ به استفتاء دیگری مبنی اینکه آیا جایز است صدای ضبط شده از یک آیه قرآن به عنوان زنگ گوشی تلفن همراه در نظر گرفته شود، گروهی از روحانیون هندوستان در سال ۲۰۰۹ پاسخ «خیر» دادند، زیرا صدای زنگ ممکن است قبل از به پایان رسیدن آیه قطع شود و این امر دارای اشکال است. به علاوه مناسب نیست صدای تلاوت قرآن به گوش شخصی برسد که در حمام است.

این فتواهای بی شمار درباره «رسانه های جدید» در موضوعات بزرگ و کوچک، منجر به برخی جهت گیری ها از گارد مذهبی قدیمی شده چرا که برخی آن را تهدیدی برای اعتبار خود می دانند. ازدیاد تکنولوژی جدید همچنین موجب مناقشات بغرنج و پیچیده اخلاقی در میان مسلمانانی شده که پیگیر مباحثی درباره این موضوع هستند که چگونه باید یا نباید اجازه داد تکنولوژی بر سبک زندگی و مذهب تاثیر بگذارد.

سید حسین نصر، استاد علوم اسلامی دانشگاه جرج واشنگتن، در یک سخنرانی با عنوان «اسلام، مسلمانان و تکنولوژی مدرن» در سال ۲۰۰۵، با اشاره به تاثیرات زیان آور تکنولوژی بر سلامت جسم و ذهن، گفت: «ما نمی توانیم نگاهی ساده لوحانه داشته باشیم و گمان کنیم که این یک مساله خنثی است». البته وی معتقد نیست که تلویزیون، اینترنت و گوشی های موبایل را کاملا کنار بگذاریم بلکه توصیه می کند به منظور تشخیص ارزش ها و اهداف آن نگاهی انتقادی به تکنولوژی غرب داشته باشیم. وی که بر سنت تاکید بسیار دارد، می گوید: نباید اجازه داد که تولید انبوه بتواند جای فرش های دست بافت سنتی ایران، ساری های هندوستان و معماری اسلامی را بگیرد و در جهان اسلام می بایست همگام با غرب به طراحی شهری اندیشید.

آمانا رقیب، استاد فلسفه و مذهب در موسسه مدیریت تجارت در کراچی پاکستان، بحث توسعه یک چارچوب اخلاقی اسلامی برای ارزیابی تکنولوژی را دنبال می کند. وی با ارائه مقاله ای در سال ۲۰۱۶ در کنفرانس «رویکردهای اسلامی به علم و تکنولوژی»، راهکارهایی را برای کاربرد ارزش های اسلامی در تکنولوژی مدرن ارائه کرده است. وی نوشته است: «تکنولوژی اگر خودپرستی و حرص را تقویت کند با ارزش های اسلامی سازگار نیست، همچنین فناوری هایی مانند ژن درمانی که موجب ایجاد تغییر در خلقت انسان می شود، زیرا با طبیعت ما آنگونه که خداوند موجودات را آفریده در تناقض است».

در هر حال، به نظر می رسد اپلیکیشن هایی که سفارش قربانی می گیرند، نمونه های ابتدایی از تکنولوژی باشند که با ارزش های اسلامی همراستا هستند. مسلمانان مدت زمان زیادی است که به طرق مختلف گوشت قربانی خود در روز عید قربان را به دست خانواده های نیازمند در خارج از مرزهای کشور خود می رسانند. حتی از اوایل رواج اینترنت سفارش آنلاین برای این امر صورت می گرفت.

گری بانت، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه سنت دیوید ولز، معتقد است: «اینها ایده های جالبی هستند چرا که برخی از پروسه های سنتی را برعهده می گیرند. برای شما شاید ابزار دیگری بر روی گوشی تلفنتان باشد اما برای خانواده های بزرگ و پرمشغله یک پیشرفت طبیعی به حساب می آید».

هلال خاشان، استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی بیروت، نیز معتقد است گرچه تکنولوژی تمامی وجوه زندگی روزمره را دگرگون کرده، اما اعمال اصلی عید قربان در طی سالیان دراز تغییری نکرده است. به گفته وی محسوس ترین نقش مدرنیته شاید صدای مکرر دریافت پیام های تبریک در اعیاد باشد. در گذشته مسلمانان برای تبریک گفتن اعیاد برای یکدیگر نامه یا کارت پستال ارسال می کردند اما اکنون این پیام ها فقط از طریق ابزارهایی مانند واتس آپ رد و بدل می شود.

منبع: آتلانتیک